Bugün sizlere intifa hakkıyla ilgili bir kısım bilgi vermek istiyorum. İntifa hakkının ne olduğunu duymamış olabilirsiniz. Ama üzerine kayıtlı olan evi kendisinden sonra çocukları paylaşırken sorun yaşamasınlar diye, sağlığında çocuklarına devreden anne babaları duymuşsunuzdur. Belki de onlardan birisinizdir. Anne babalar çocuklarına sağlıklarında evlerini paylaştırabilirler. Evlerini devredebilirler. İleride benden sonra aralarında tatsızlık olmasın diye düşünmüş olabilirler.
Anne baba bunu nasıl yapar? Bunu yaptıktan sonra çocuğuna devrettiği evde oturmaya devam edebilir mi? Bunu intifa hakkı sağlar. Çocuklar anne ya da babalarından birini daha erken yaşta kaybetmişlerdir. Anne ya da baba yeni biriyle evlenmiştir. Ölümü halinde malın, hayatta kalacak yeni eşe kalmaması, doğrudan sadece çocuklara kalması için bu evi annenin ya da babanın sağlığında kendi üzerlerine geçirmek isteyebilirler. Ama anne baba orada oturmaya devam edecektir. Yine bu ihtiyacı anne babaya intifa hakkı sağlayabilir. İntifa hakkı, medeni kanunda düzenlenmiştir. İntifa hakkı, çıplak mülkiyet dışında bütün kullanma ve yararlanma haklarını bu hak sahibine verir. Yani evi satmak dışındaki bütün haklardan intifa hakkı sahibi yararlanır. Örneğin üzerine olan evi oğluna ya da kızına satış ya da bağış gösteren, herhangi bir şekilde devreden anne ve baba o evde oturmak istiyorsa ya da arzu ettiğinde o evi kiraya verip kirasından yararlanmak istiyorsa, intifa hakkını üzerinde tutacak şekilde bir hukuki işlem yapacaktır. Bu durumda evi satmış olsa dahi evin bütün kullanım haklarından yararlanacaktır. Bu hak, devre rağmen gayrimenkulün üzerinde kalmaya devam eden bir haktır. Sınırlı bir şekilde kurulmaz. Örneğin, evini sattığı oğlu ya da kızı, evi bir başkasına satacak olursa, bu intifa hakkı ortadan kalkmaz. Evin yeni sahibine rağmen bu intifa hakkı sahibi kullanmaya devam eder. Üzerinde intifa hakkı olan bir evi de kimse satın almak istemez zaten. Kullanamayacağı bir evi satın almak olur. Yatırım amacıyla alabilir. İçinde intifa hakkı sahibi olan kişi 101 yaşına gelmiştir mesela. Fazla yaşamayacağı öngörülür. Öyle bir fiyata alıyordur ki o evi, yaklaşık beş yıl yararlanmamayı göze alıyordur. Üzerinde intifa hakkı olan bir ev devredilebilir. Ama yeni alıcı yararlanamaz ve kira isteyemez. İntifa hakkında evin kimin üzerine olduğuna bakılmadan tapuda hak sahibinin üzerine kayıtlıdır. Sınırsız tanınmışsa, hayatının sonuna kadar sürecekse, başkası alsa bile, kira ödeme talebinde bulunamaz.
İntifa hakkı sadece taşınmaz mallar üzerinde değil, taşınır mallar üzerinde de kurulabilir. Bir yararlanma hakkı olduğu için arabanın ya da kamyonun sahibi bir başkasına intifa hakkı tanıyabilir.
Bu hak nasıl alınır? İntifa hakkı mutlaka tapuda gerçekleşir. Notere gidip bir sözleşme yaparak kurulan bir hak değildir. Tapu siciline işlenmek suretiyle oluşur. İntifa hakkı kimin lehine kuruluyorsa, o kişi ve intifa hakkını veren kişi tapuya gidecek ve orada bununla ilgili beyanlarını açıkça kayıt altına aldıracaklar ve tapu kütüğüne işleteceklerdir. Aksi takdirde, bu hakkın oluştuğundan söz etmek mümkün değildir. Bu hak bedelli ya da bedelsiz olabilir. Bu hakkın karşılığında bu hakka sahip olacak kişi duruma göre bedel ödemek zorunda değildir. Süreli ya da süresiz de olabilir. Süresiz düzenlendiğinde, ölüme bağlı olarak sona erer. Ya da bir gayrimenkul bir yangınla ortadan yok oldu. Üzerinde intifa hakkı olan malın ortadan kalkmasıyla intifa hakkı sona erecektir. İntifa hakkı bir başkasına devredilemez. Bu hak bize tanındıysa, tapu sicilinden terkin edilene kadar, süresizse hayatı sona erene kadar hak sahibinin hakkı devam edecektir. Miras kalmaz. İntifa hakkı mirasla devredilen bir hak olmaz.
İntifa hakkının sahibi tüzel kişi ya da bir kurum olabilir. Evimizin kullanma hakkını bir vakfa, bir derneğe pekâlâverebiliriz. Süreli verebiliriz. Süresiz verirsek, tüzel kişiliğin son bulmasıyla bu hak ortadan kalkar aynı gerçek kişilerde olduğu gibi.
Banka hesabı üzerinde de verilebilir. Diyelim bankada 500000 TL paramız var. Bu miktar üzerinde birisine intifa hakkı tanırsak, bu paranın faizlerinden onun yararlanacağı anlamını çıkarabiliriz.
Boşanma sözleşmelerinde de bu hakkı kullanırız. Ne olur da biz intifa hakkına ihtiyaç duyarız ve sözleşmeler yaparız? Anlaşmalı boşanma sözleşmelerinde intifa hakkı çok sık başvurulan bir yoldur. Boşanma sözleşmesinde, konutun maliki olmayan eşe intifa hakkı tanınabilir ve bu durumda konutun maliki olmayan eş üzerinde intifa hakkı olan evi kullanma hakkı kazanır. Beraberinde kiraya verme yetkisini de kazanacaktır. Maliki olmayan eşe, ömür boyu o evde oturma hakkı tanınır. Aynı zamanda o güne kadarki yaşam standardının korunmasını sağlayacak yollardan bir tanesidir.
Ölüm halinde sağ kalan eş tek başına mirasçı olmamışsa, başka mirasçılar da varsa, ev eşyası ve aile konutunun kendine bırakılmasını isteyebilir. Kendisine mülkiyet hakkı ya da oturma hakkı tanınmasını isteyebilir aile konutu üzerinde. Bu yine yaşam standardının korunmasıdır. Aile konutu nedir? Aile konutu, aile birliğinin devam ettiği, yaşamlarını paylaştıkları, iyi-kötü günlerini sürdürdükleri çatının adıdır hukukta. Mirasçılarla anlaşma ve sözleşme yoluyla talep edilemiyorsa, son ikamet ettiği evle ilgili sulh hukuk mahkemesinde bu talepte bulunması mümkündür. Aile konutunun ve ev eşyasının kendisine özgülenmesini talep edebilir. Bunun yapılabilmesi için mirasın reddedilmemiş olması gerekir. Eğer bir evin, ev eşyalarının değeri, mirastan kendisine düşen değerinin üzerindeyse, bu mahkemeler tarafından hesaplanır. Buna denkleşme denir. Aradaki fark kadar diğer mirasçılara ödeme yapması gerekir.
Taşınır mallar üzerinde ispatı açısından bu hakkın kurulması, yazılı bir sözleşmenin yapılmasıyla mümkün olur. Ama taşınmaz bir mal üzerinde kurulacaksa, muhakkak tapuda yapılması gerekir. Artık tapu randevuları E Devlet üzerinden alınabiliyor. Satış, devir ve bağış dışında diğer işlemler seçeneğinde intifa hakkı seçeneği vardır. Başvuruda istenen belgeler eklenerek randevu alınır. Tarafların birlikte Tapu Müdürlüğüne gitmeleri ve beyanların, imzaların alınması sonrasında tapu kütüğüne intifa hakkı kaydedilir.
Çok teşekkür ediyorum. Umarım sizler için yeterince açıklayıcı olmuştur. Oldukça hukuki bir mesele. Olabildiğince basit ve anlaşılır örneklerle anlatmaya gayret ettim. Umarım sizler için faydalı olur.
29 Nisan 2024
Yorumlar
Bu yazı için yorum mevcut değil.
Dilerseniz Buradan yeni yorum gönderebilirsiniz.