YAZAN: Menekşe KOÇAK
X’te Anadolu Engellileri Birleştirme Derneği “Engelli Bakanlığı kurulmalıdır.” Hashtagi ile şu mesajı paylaştı:
“Engellilerin sorunları engellilere özeldir, özel çözüm gerektirir. Bu nedenle Engelli Bakanlığı kurulmalıdır.”
Engelli Bakanlığı kurulmasına yönelik paylaşımlar bugünlerde STK’lar tarafından çok sık gündeme taşınıyor. CHP de Engelli Bakanlığı kurma vaadinde bulunuyor.
Burada sorulması gereken soru şu:
“Engelli Bakanlığı mevcut sorunları çözer mi?”
Epeydir zihnimi kurcalayan bu soru yeni soruları da beraberinde getiriyor:
“Dünya’da hangi ülkelerde bağımsız Engelli Bakanlığı var?”
“Bu ülkelerde engelli bireylerin yaşam düzeyi nasıl?”
Bu soruları ChatGPT ile DeepSeek’e sorduğumda bu konudaki bilgilerin net olmadığını gördüm.
Mesela ChatGPT’ye göre Yeni Zelanda’da bağımsız Engelli Bakanlığı var, DeepSeek’e göre ise yok.
Bu çelişkinin nedeni, Yeni Zelanda’da siyasi sorumluluğu temsil eden bir Engelli Bakanının bulunması ancak bu bakanın yönettiği bağımsız bir bakanlık teşkilatının olmamasıdır.
Engelli Bakanı, bizdeki Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığını karşılayan Sosyal Gelişim Bakanlığı bünyesinde görev yapıyor.
Ayrıca engellilere verilen hizmetleri yöneten, “Whaikaha – Engelli Bakanlığı” olarak çevirebileceğimiz bir kurum var. Bu kurum, hükümete bağlı ve kamu tüzel kişiliğine sahip. Bizdeki Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nün görevini STK’larla birlikte bağımsız yürütüyor.
Yani engellilerle ilgili bakan var,bağımsız bakanlık teşkilatı yok. Whaikaha Engelli Bakanlığı adında bir kurum var ama klasik anlamda bakanlık teşkilatlanması şimdilik yok.
Burada Yeni Zelanda örneği üzerinde durmamın iki nedeni var:
1. Engelli Bakanlığı kavramının içerdiği karmaşayı gözler önüne sermek istiyorum.
2. Yeni Zelanda kendine özgü bir sistem kurmayı başarmış ve oldukça iyi sonuçlar almıştır. “Bizde Türkiye’ye özgü bir model geliştirebiliriz.” düşüncesini bir seçenek olarak öne çıkarmaktır.
Mesela MEB’den bağımsız engelli bireylerin eğitimi mümkün değildir.
MEB ile kurulacak Engelli Bakanlığı’nın görev alanlarıyla ilgili pek çok soru var:
• Engelli bireylere eğitim veren personel hangi kuruma bağlı olacak?
• Bu personeli kim denetleyecek?
• Kapsayıcı eğitimdeki destek eğitim hizmetleri nasıl verilecek?
• Engelli Bakanlığı her okula sorunların çözümü için personel mi atayacak?
• Engelli bir öğrencinin yaşadığı sorunları nasıl çözecek?
• Okullarda altyapı ve personel yetersizliği temelli sorunların mali giderleri nasıl karşılanacak?
“ Bu soruların cevabını bağımsız Engelli Bakanlığı olan ülkeler nasıl çözmüştür?”
Mesela Umman’da Bağımsız Engelli Bakanlığı var.
DeepSeek’e “Umman’da engelli bireylere yönelik eğitim hizmeti nasıl veriliyor?” diye sordum.
Sosyal Kalkınma Bakanlığı yani Engelli Bakanlığı, “Engelli bir öğrencinin hangi haklara sahip olduğu, nasıl bir eğitim alması gerektiği ve okulların bu konuda hangi standartlara uyması gerektiği” gibi genel politikaları ve yasal çerçeveyi belirliyor.
Eğitim Bakanlığı, bu politikaları hayata geçiriyor. Okulları açıyor, öğretmenleri atıyor müfredatı hazırlıyor ve günlük eğitim-öğretim faaliyetlerini yürütüyor.
Bizde engelli bireylerin eğitimiyle ilgili yasal düzenlemelerde genel olarak sorun yok ki. Sorun uygulamada… Uygulama MEB’de kalacaksa sorunlar nasıl aşılacak?
İşin aslı Umman’da engellilerin eğitim hizmetleri bizdeki uygulamaya çok benziyor.
Ayrıca Umman modelinde teoride sağlık, eğitim ve bakım gibi hizmetlerin tek çatı altında toplanması pratik görünüyor.
Aile, ihtiyacı ne olursa olsun Sosyal Kalkınma Bakanlığı’na başvuruyor.
Bizim istediğimiz de bu değil mi?
Ancak sahada aşırı yoğunluk nedeniyle uzun süre bekleme sorunu varmış.
Esasen dünyada bağımsız Engelliler Bakanlığı kurarak hizmet vermek çok yaygın ve pratik bir sistem değildir. Yaygın olan iki sistem var:
1. Siyasi sorumluluğu taşıyan temsili bir Engelli Bakanı ile en üst düzeyde engellilerin sorunlarına çözüm aramak.
2. Engellilere yönelik genel müdürlük veya daire başkanlığı düzeyinde hizmet vermek.
Türkiye’de şu anda genel müdürlük düzeyinde hizmet veriliyor ama sorunlar her geçen gün artıyor.
Bu da toplumda Engelli Bakanlığı gibi yeni sistem arayışlarını beraberinde getiriyor.
Ancak Fransa, Almanya, Kanada gibi ülkelerde de Engelli Bakanlığı yok.
Asıl sorulması gereken soru şu:
“Bizden farklı olarak ne yapıyorlar da bizde kangrene dönen sorunlar onlarda yok?”
Asıl bu sorunun cevabı üzerinde durmalı, eksiklerimizi belirlemeli ve “Bu eksikler, Engelli Bakanlığı ile çözülebilir mi?” diye sormalıyız?
Ayrıca sadece engellileri değil ,yaşlıları da kapsayacak yeni bir modele ihtiyacımız var.Çünkü nüfus hızla yaşlanıyor . Ağırlaşan yaşam yükü, yaşlıların çocukları tarafından bakılmasına dayanan geleneksel yapıyı yıkıyor. Engelli birey gibi desteğe muhtaç yaşlılar, evlerinde kaderlerine terk ediliyor. Dolayısıyla, dünyadaki modelleri inceleyip engelli ve yaşlılara nefes aldıracak yeni bir modele ihtiyacımız var.
Engelli Bakanlığı, bizim için çözüm olabilir mi?
Bu sorunun cevabını açıklamaya çalışacağım. Gelecek yazımda görüşmek üzere…
6.11.2025
X’te Anadolu Engellileri Birleştirme Derneği “Engelli Bakanlığı kurulmalıdır.” Hashtagi ile şu mesajı paylaştı:
“Engellilerin sorunları engellilere özeldir, özel çözüm gerektirir. Bu nedenle Engelli Bakanlığı kurulmalıdır.”
Engelli Bakanlığı kurulmasına yönelik paylaşımlar bugünlerde STK’lar tarafından çok sık gündeme taşınıyor. CHP de Engelli Bakanlığı kurma vaadinde bulunuyor.
Burada sorulması gereken soru şu:
“Engelli Bakanlığı mevcut sorunları çözer mi?”
Epeydir zihnimi kurcalayan bu soru yeni soruları da beraberinde getiriyor:
“Dünya’da hangi ülkelerde bağımsız Engelli Bakanlığı var?”
“Bu ülkelerde engelli bireylerin yaşam düzeyi nasıl?”
Bu soruları ChatGPT ile DeepSeek’e sorduğumda bu konudaki bilgilerin net olmadığını gördüm.
Mesela ChatGPT’ye göre Yeni Zelanda’da bağımsız Engelli Bakanlığı var, DeepSeek’e göre ise yok.
Bu çelişkinin nedeni, Yeni Zelanda’da siyasi sorumluluğu temsil eden bir Engelli Bakanının bulunması ancak bu bakanın yönettiği bağımsız bir bakanlık teşkilatının olmamasıdır.
Engelli Bakanı, bizdeki Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığını karşılayan Sosyal Gelişim Bakanlığı bünyesinde görev yapıyor.
Ayrıca engellilere verilen hizmetleri yöneten, “Whaikaha – Engelli Bakanlığı” olarak çevirebileceğimiz bir kurum var. Bu kurum, hükümete bağlı ve kamu tüzel kişiliğine sahip. Bizdeki Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nün görevini STK’larla birlikte bağımsız yürütüyor.
Yani engellilerle ilgili bakan var,bağımsız bakanlık teşkilatı yok. Whaikaha Engelli Bakanlığı adında bir kurum var ama klasik anlamda bakanlık teşkilatlanması şimdilik yok.
Burada Yeni Zelanda örneği üzerinde durmamın iki nedeni var:
1. Engelli Bakanlığı kavramının içerdiği karmaşayı gözler önüne sermek istiyorum.
2. Yeni Zelanda kendine özgü bir sistem kurmayı başarmış ve oldukça iyi sonuçlar almıştır. “Bizde Türkiye’ye özgü bir model geliştirebiliriz.” düşüncesini bir seçenek olarak öne çıkarmaktır.
Mesela MEB’den bağımsız engelli bireylerin eğitimi mümkün değildir.
MEB ile kurulacak Engelli Bakanlığı’nın görev alanlarıyla ilgili pek çok soru var:
• Engelli bireylere eğitim veren personel hangi kuruma bağlı olacak?
• Bu personeli kim denetleyecek?
• Kapsayıcı eğitimdeki destek eğitim hizmetleri nasıl verilecek?
• Engelli Bakanlığı her okula sorunların çözümü için personel mi atayacak?
• Engelli bir öğrencinin yaşadığı sorunları nasıl çözecek?
• Okullarda altyapı ve personel yetersizliği temelli sorunların mali giderleri nasıl karşılanacak?
“ Bu soruların cevabını bağımsız Engelli Bakanlığı olan ülkeler nasıl çözmüştür?”
Mesela Umman’da Bağımsız Engelli Bakanlığı var.
DeepSeek’e “Umman’da engelli bireylere yönelik eğitim hizmeti nasıl veriliyor?” diye sordum.
Sosyal Kalkınma Bakanlığı yani Engelli Bakanlığı, “Engelli bir öğrencinin hangi haklara sahip olduğu, nasıl bir eğitim alması gerektiği ve okulların bu konuda hangi standartlara uyması gerektiği” gibi genel politikaları ve yasal çerçeveyi belirliyor.
Eğitim Bakanlığı, bu politikaları hayata geçiriyor. Okulları açıyor, öğretmenleri atıyor müfredatı hazırlıyor ve günlük eğitim-öğretim faaliyetlerini yürütüyor.
Bizde engelli bireylerin eğitimiyle ilgili yasal düzenlemelerde genel olarak sorun yok ki. Sorun uygulamada… Uygulama MEB’de kalacaksa sorunlar nasıl aşılacak?
İşin aslı Umman’da engellilerin eğitim hizmetleri bizdeki uygulamaya çok benziyor.
Ayrıca Umman modelinde teoride sağlık, eğitim ve bakım gibi hizmetlerin tek çatı altında toplanması pratik görünüyor.
Aile, ihtiyacı ne olursa olsun Sosyal Kalkınma Bakanlığı’na başvuruyor.
Bizim istediğimiz de bu değil mi?
Ancak sahada aşırı yoğunluk nedeniyle uzun süre bekleme sorunu varmış.
Esasen dünyada bağımsız Engelliler Bakanlığı kurarak hizmet vermek çok yaygın ve pratik bir sistem değildir. Yaygın olan iki sistem var:
1. Siyasi sorumluluğu taşıyan temsili bir Engelli Bakanı ile en üst düzeyde engellilerin sorunlarına çözüm aramak.
2. Engellilere yönelik genel müdürlük veya daire başkanlığı düzeyinde hizmet vermek.
Türkiye’de şu anda genel müdürlük düzeyinde hizmet veriliyor ama sorunlar her geçen gün artıyor.
Bu da toplumda Engelli Bakanlığı gibi yeni sistem arayışlarını beraberinde getiriyor.
Ancak Fransa, Almanya, Kanada gibi ülkelerde de Engelli Bakanlığı yok.
Asıl sorulması gereken soru şu:
“Bizden farklı olarak ne yapıyorlar da bizde kangrene dönen sorunlar onlarda yok?”
Asıl bu sorunun cevabı üzerinde durmalı, eksiklerimizi belirlemeli ve “Bu eksikler, Engelli Bakanlığı ile çözülebilir mi?” diye sormalıyız?
Ayrıca sadece engellileri değil ,yaşlıları da kapsayacak yeni bir modele ihtiyacımız var.Çünkü nüfus hızla yaşlanıyor . Ağırlaşan yaşam yükü, yaşlıların çocukları tarafından bakılmasına dayanan geleneksel yapıyı yıkıyor. Engelli birey gibi desteğe muhtaç yaşlılar, evlerinde kaderlerine terk ediliyor. Dolayısıyla, dünyadaki modelleri inceleyip engelli ve yaşlılara nefes aldıracak yeni bir modele ihtiyacımız var.
Engelli Bakanlığı, bizim için çözüm olabilir mi?
Bu sorunun cevabını açıklamaya çalışacağım. Gelecek yazımda görüşmek üzere…
6.11.2025
Yorumlar
Bu yazı için yorum mevcut değil.
Dilerseniz Buradan yeni yorum gönderebilirsiniz.